Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2
➤ Gửi thông báo lỗi ⚠️ Báo cáo tài liệu vi phạmNội dung chi tiết: Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2
Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2
Tkil tĩĩỉt kiểu tííèm uể ckuyétt đì câftỊf uụ k J-{ữ Ckùu cùa Cua $á Quát'Tàu buồm cỡ tàu Phân BứngTrong nỗ lực tìm hiổu và so sánh vò nhận thức ban đ Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 đẩu của giới sĩ phu Đông Á khi tiếp xúc vớí văn minh Tây phương vào khoảng giữa thế kỷ XIX; chúng tôi đã tìm đọc một sổ sứ trinh nhật ky cùng thơ vấn mà các sứ thần Nhặt Rán, Trung Quốc Vít Việt Nam ghi lại trong nhímơ lần đi cÂnơ rán canơ rár nirÁr Tâv nhiTívno Trnnơ rhnwpncông vụ ra nước ngoài vào Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 năm 1844 , mặc dầu Cao Bố Quát chĩ đến vùng Hạ Châu thuộc Đồng Nam Â, nhung nhũng bài thơ do ông sáng tác trong lần "xuất dương hiệu lực” này có thểVăn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2
xếp vào mảng tư liệu nói trên. Lý do là, qua những bài thơ này, người dọc có thề thấy được những nét chấm phá nói lên cảm giác kinh ngạc của tác giả đTkil tĩĩỉt kiểu tííèm uể ckuyétt đì câftỊf uụ k J-{ữ Ckùu cùa Cua $á Quát'Tàu buồm cỡ tàu Phân BứngTrong nỗ lực tìm hiổu và so sánh vò nhận thức ban đ Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 tư liệu cùa Việt Nam và của nước ngoài, chúng tôi sẽ đưa ra một số nhận xét và thông tin nhằm thấy rõ hon về mục đích phái bộ Việt Ndin đì Hạ Châu lần này và ấn lượng vè văn Tĩiiĩih ’lay phưcrrig của Cao Bá Quát.1) Mục đích cữa chuyến công du; Trước hết, chúng ta cằn khẳng định vị trí của vùng Hạ Ch Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 áu. Theo nghiên cứu của cố học giả Trản Kinh Hóa (Ch’en Chíng-ho), địa danh Hạ Châu, tùy theo thời điểm, có thể dùng đẻ chỉ những địa điểm khác nhau.Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2
Nói một cách cụ thể, địa danh Hạ Chàu nguyên vào đầu thế kỷ XIX dùng để chí Penang và Malacca, nhưng sau khi Tân Gia Ha trở thành nhượng địa của Anh vTkil tĩĩỉt kiểu tííèm uể ckuyétt đì câftỊf uụ k J-{ữ Ckùu cùa Cua $á Quát'Tàu buồm cỡ tàu Phân BứngTrong nỗ lực tìm hiổu và so sánh vò nhận thức ban đ Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 m 1844, khi Cao Bá Quát được phái đi công vụ, danh xưng Hạ Châu trên nguyên tắc được dũng không nhùng để chỉ Singapore mà còn để gọi cả Penang và Malacca - tức là các thuộc đja trên eo bịển Malacca mà tiếng Anh gọi chung là Straits Settlements.Nhằm hiểu rồ mục đích của phái bộ cùng phản ứng của Cao Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 Bá Quát khi mục kích những biểu tượng của nền vãn minh hiện đại Tây phương, chúng ta cản dể ý đến thời điểm phái bộ được 2Ỏ1 đỉ Ha Châu lần nAv: l)âvVăn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2
là môt tronp các nhái hô đầu tièndo trỉéu đình nhà Nguyên gửi sang Hạ Châu ngay sau khỉ Thanh triều vì bị thất trận nặng nề trong chiến tranh Nha phiếTkil tĩĩỉt kiểu tííèm uể ckuyétt đì câftỊf uụ k J-{ữ Ckùu cùa Cua $á Quát'Tàu buồm cỡ tàu Phân BứngTrong nỗ lực tìm hiổu và so sánh vò nhận thức ban đ Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 ký kết với các liệt cường khác.Trên thực tế, theo điều ước Nam Kinh, Trung Quốc phải cắt nhường Hương Cáng cho Anh trong 150 năm, mở 5 cảng Quáng Châu, Hạ Mồn, Phúc Châu, Ninh Ba, Thượng Hải cho người Anh đến buôn bán và cư trú, đồng thời phải bải thường cho nước Anh 21 triệu đồng bạc Mễ Tây Co (Me Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 xico). Dối VỞL các nước có quan hệ triều cong với Trung Quốc như Việt Nam hay Triều Tiên, điều ườc này còn mang mộ tý nglìĩa quan trọng khác: vj trí ‘Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2
'Thiên triều" của Trung Quốc ở Đồng Á khỗng còn như trước. Theo chửng từ của một người Anh đến Việt Nam vài năm sau đó, “từ khi chiến tranh Nha phiến Tkil tĩĩỉt kiểu tííèm uể ckuyétt đì câftỊf uụ k J-{ữ Ckùu cùa Cua $á Quát'Tàu buồm cỡ tàu Phân BứngTrong nỗ lực tìm hiổu và so sánh vò nhận thức ban đ Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 mang lại lọi ích cho vua nước An Nam, vì sau đó mậu dịch không còn giới hạn ớ Quáng Đông và Hạ Môn như trước, mà có chế khuếch đại sang 3 cảng mời được mở them do điều ước Nam Kinh’*.Phái bộ đỉ Hạ Châu năm 1844 có mục đích gì? Nhằm trá lời câu hỏi này, trước hết chúng ta cần thu thập một số thông ti Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 n cơ bàn. Người dẫn đầu phái bộ (chánh biện) là Đào Trí Phú (nguyên Tà tham tri bộ Hộ); phó biện là Trần Tú. Dĩnh (Viên ngoại lang Nội bộ phủ), quan vVăn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2
iôn tháp tùng còn cố thùa hiện l ê Rá Đĩnh, tư vụ Nguyên Vãn Bàn và Nguyễn Cóng Dao, thị vệ Trần Văn Quý, cùng hai người đi “hiệu lực" là Cao Bá Quát Tkil tĩĩỉt kiểu tííèm uể ckuyétt đì câftỊf uụ k J-{ữ Ckùu cùa Cua $á Quát'Tàu buồm cỡ tàu Phân BứngTrong nỗ lực tìm hiổu và so sánh vò nhận thức ban đ Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 hỏi hành vào tháng 1-1844 và về lại vào tháng 7 năm đó.Đại Nam thực lục (sẽ ghi tắt là Thực lục} cho biết là 'trước kia, dưới triều Minh Mệnh ịchắc hẳn là chuyến đi vào tháng 11 nâm Minh Mệnh thứ21, tức 1840]”, Trí Phú đà được phái đi mua tàu hơi nước, đỏ là các tàu Yên Phi, Vụ Phi, và Hương Phi, v. Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 v... Nhưng những tàu này chi thuộc loại cỡ nhỏ. Trong cùng mục tháng 7 nãm Thiệu Trị thứ 4 (1844), Thực ỉục cho biết: "Đào Trí Phú vẻ lại từ Tây dươngVăn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2
, mua một chiếc tàu hơi nước trị giá hơn 28 vạn quan tiền... Tàu mua lần này là loại tàu lớn, mang tên là Điện Phi hỏa cư đại thuyền”. Diện Phi là "LêTkil tĩĩỉt kiểu tííèm uể ckuyétt đì câftỊf uụ k J-{ữ Ckùu cùa Cua $á Quát'Tàu buồm cỡ tàu Phân BứngTrong nỗ lực tìm hiổu và so sánh vò nhận thức ban đ Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 h đến vài trang nhàm miéu tả tàu Điện Phi, trong đó có đoạn nói về tốc độ kình dị của chiếc Làu này như sau: "Từ cứa biển cần Giờ lỉnh Gia Dinh ra kinh [Thuận Hóa] lệ thường đi hỏa tốc bíing ngựa mất 4 ngày 6 giờ 5 khắc, ràn Diện Phi chạy chỉ cần 3 ngày 6 giờ, tức là nhanh hơn ngưa phóng nước đại tr Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 ên đất liền đến 1 ngày 5 khắc”.Phải chăng, một trong nhũng mục tiêu chính của phái bộ di Hạ Châu năm 1844 là để mua chiếc tàu chạy bằng hơi nước cỡ lớVăn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2
n này? Có lẽ đúng thế. Mặc dầu Thực lục chí cho biết một cách Lổng quát là "trước đây Trí Phú đâ được phái đi Giang-hm-ha (Jakarta), làm việc phần nhiTkil tĩĩỉt kiểu tííèm uể ckuyétt đì câftỊf uụ k J-{ữ Ckùu cùa Cua $á Quát'Tàu buồm cỡ tàu Phân BứngTrong nỗ lực tìm hiổu và so sánh vò nhận thức ban đ Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 ) ” trong chuyến đi đố chắc hẳn hàm ý việc mua chiếc tàu lớn chạy hằng h(ri nưởc mò sau này đượcm'jnrr tíirx 1ADK iCấn nỏi thêm là, chuyến cồng cán mà Cao Bá Quát tháp tùng chỉ đi trong vùng 7 tháng và câu “Đào Trí Phú vé lại từ Tây dương, mua một chiếc tàu chạy bằng hơi nước trị giá hơn 28 vạn quan Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 tiền" trong Thực /ục khiến người ta có thể hiểu nhầm là chí trong thời gian 7 tháng mà Trí Phú đi sang'lay phương và đã mua được tàu Diện Phỉ mang vềVăn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2
. Sự thật thì như ta đã biết là, phái bộ này không đi sang Tây phương. Vậy danh từ Tày dương trong Thực lục có nghĩa gì?Vào nửa đầu thế kỷ XIX, kiến tTkil tĩĩỉt kiểu tííèm uể ckuyétt đì câftỊf uụ k J-{ữ Ckùu cùa Cua $á Quát'Tàu buồm cỡ tàu Phân BứngTrong nỗ lực tìm hiổu và so sánh vò nhận thức ban đ Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 822 còn glảỉ thích Bồ Đào Nha ờ cạnh Malacca, mà Pháp và Bồ Đào Nha chỉ là một, hay nói một cách khác, Pháp nằm kế cận co bicn Malacca! Do đó, "sang Tây dương” trong trường hợp này không nhất thiết là phải đì sang các nườc Âu châu. Vì vố tình nhầm tưởng răng "sang Tay dương" phải là sang Au cháu, mà Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 nếu đi bằng thuyền buồm thì không thrê nào Síing Âu chftu rồi vẻ Lại trong một khoảng thời gian 7 tháng, nên học giả Trần Kinh Hòa đã gợi ý là, phảiVăn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2
chăng Đào Trí Phú đã đi Giang-lưu-ba bằng tàu Phấn Bằng, ‘Tồi lừGiang-hni-ba đổi sang tàu khác để đi Tây dương (Pháp), và cuối cùng nhận tàu Điện Phi Tkil tĩĩỉt kiểu tííèm uể ckuyétt đì câftỊf uụ k J-{ữ Ckùu cùa Cua $á Quát'Tàu buồm cỡ tàu Phân BứngTrong nỗ lực tìm hiổu và so sánh vò nhận thức ban đ Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 ang Âu châu, mà chỉ đi các vùng thuộc địa của người rây phương dọc theo eo biến Malacca. Nhưng càn cứ vào đâu mà chúng ta có thể đoán định được là làu Diện Phi đã được mua ờ Đông Nam A? Thông tin sau đây từ các nguồn tư liệu tiếng Anh mà chúng tôi tình cờ tìm th ấy đả xác nhận điều đó.Trước hết, cần Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 nói rằng, các nguồn tư liệu tiếng Anh mà oTx ì**í rr ỉvà An Nam là hai nước láng giềng có quan hệ rất xấu (very bad neighbours). Khi chiến tranh NhaVăn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2
phiến vừa hùng nổ, vì nghe tin đồn là các chiến hạm Anh ờ Trung Quốc sẽ tiện đường “ghé viếng thăm [!Ị nườc Xiêm" một khĩ chiến tranh kết thúc, vua XiTkil tĩĩỉt kiểu tííèm uể ckuyétt đì câftỊf uụ k J-{ữ Ckùu cùa Cua $á Quát'Tàu buồm cỡ tàu Phân BứngTrong nỗ lực tìm hiổu và so sánh vò nhận thức ban đ Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 nước Âu châu. Vi các mặt hàng vua Xiêm đặt mua đến chậm, đến lúc sấp sửa giao hàng thì chiến tranh Nha phiến đã kết thúc và nỗi lo sợ của người Xiêm bị vạ lảy vời Trung Quốc cũng đả nguôi lắng. Rởi thế, vua Xiêm làm khó, không chịu mua chiếc tàu chạy bằng hoi ntĩớc theo giá hai bên đả thỏa thuận lúc Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 ban đầu. Hunter do đó mói đề nghỉ bán cho người An Nam - "dịch thù cùa người Xiêm*. Két quả là Hunter bị trục xuất ra khôi Bangkok, tuy sau đó cố đượVăn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2
c phép ưở về Xiêm để thu hồi tài sản. "Trong ihờl gian ờ Singapore, ông ta đã hoàn tất thú lục hán chiếc làu chạy bằng hoi nước cho người An Nam". TốmTkil tĩĩỉt kiểu tííèm uể ckuyétt đì câftỊf uụ k J-{ữ Ckùu cùa Cua $á Quát'Tàu buồm cỡ tàu Phân BứngTrong nỗ lực tìm hiổu và so sánh vò nhận thức ban đ Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 Anh Robert Hunter bán cho An Nam chắn hắn là tàu Điện Phi, 2) quá trình mua bán tàu Điện Phi đã diễn ra ờ Singapore chứ không phài ỠÂu châu.Cũng theo các nguồn tài liệu tiếng Anh, mậu dịch giửa Việt Nam với các thuộc địa Anh thuộc vùng Hạ Châu chỉ bắt đảu sau khi tân cảng Singapore trớ thành thuộc đ Văn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2 ịa cứa người Anh (1819). Trước đô, hầu như “không cớ dấu vết gì vẻ mậu dịch giữa Càm-pu-chía và Cochin-China với các thuộc đỊa Anh ở trên eo biển". NẳVăn hóa Việt Nam và Nhật Bản - Những điểm giống và khác nhau: Phần 2
m 1821, số thuyền mành (junk) đến Singapore từ hai nước này và Xiêm là 21 chiếc, và 3 nãm sau (1824) số thuyền đến Singapore tăng lên thành 70 chiếc mGọi ngay
Chat zalo
Facebook