Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv
➤ Gửi thông báo lỗi ⚠️ Báo cáo tài liệu vi phạmNội dung chi tiết: Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv
Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv
Quan hõ gi-ỉ-a v-^ng quèc cae CHAMPA víi cs níc trong khu vùc (tò ®Qu ®ỏn thõ kù XV)Tõ thùc tiôn miòn Trung - ®XEc biồt tõ ®Cu thÊp kũ 90 cha thõ kú X Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xvXX, GS TrỌn Quèc Vĩng ®- ®i ®Õn nhỄn ®Pnh quan trăng, kh^mg ®bnh vai trS cha giao lu-giao thoa v"n hojr ẽ miòn Trung, víi nòn v"n ho^ CHng thh.BÉt kú nòn v"n hoj npo, mp v"n ho^ Viồt Nam -Champa miòn Trung cpng Ip nh vÉy - ®Òu lp kõt qu1l "t,c ®éng qua H (Interaction) gi-ỉ-a nh-ỉ-ng nh©n tè néi sinh Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv (endogen) vp nh-ỉ-ng nh©n tè ngo1! sinh, vp "tù lùc cunh sinh" tõ bao giê ®Õn b©y giê vÉn phíli lp dSng t tẻng chÝnh1Trong suèt chiòu dpi h-m mét ngpQuan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv
n n"m hxnh thpnh ph,t trión vp cã thêi ®iÓm trẻ thpnh cêng quèc cha §«ng Nam Jf IPch sỏ Champa kh«ng khi npo ph,t trión tuch rêi víi IPch sỏ khu vùc, Quan hõ gi-ỉ-a v-^ng quèc cae CHAMPA víi cs níc trong khu vùc (tò ®Qu ®ỏn thõ kù XV)Tõ thùc tiôn miòn Trung - ®XEc biồt tõ ®Cu thÊp kũ 90 cha thõ kú X Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv. ’-TrCn Quèc ving, vò mión Trung (MẺy nĐt kh j qu.t vỏ nh©n hac V n ho.). In trong: Kú yõu Héi thỊỊo khoa hac N m n m nghi*n cou VỊJ <5>IJO t2o ch bé m«n khĩo Cẽe hac (1995-2000). Nxb ChÝnh Trb Quèc Gia. Hụ Néi-2002. tr.27.1Champa kh«ng ch0 tiõp thu nhiòu gi, trh v"n ho, cha c,c quèc gia §«ng Nam , Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv, mp bẽn cẰnh Êy, cBn Ip nh-ỉ-ng mèi quan hồ l©u dpi, kh«ng bb ®0t qu-ng vò chÝnh trb, kinh tõ; trong ®â, bu«n b,n th->ng m1! võa Ip mét hõ qu1ì cha cQuan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv
,c mèi quan hõ, nhng ®ẳng thêi Pi Ip Ip ®éng lùc nrpnh mí nhÊt thóc ®Èy c,c mèi quan hõ cha Champa víi c,c quèc gia trong khu vùc.Champa còng nh ph^n Quan hõ gi-ỉ-a v-^ng quèc cae CHAMPA víi cs níc trong khu vùc (tò ®Qu ®ỏn thõ kù XV)Tõ thùc tiôn miòn Trung - ®XEc biồt tõ ®Cu thÊp kũ 90 cha thõ kú X Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xvréng quan hõ bu«n b,n víi níc ngopi ®Ó bĩ lÊp cho nh-ỉ-ng thiõu hôt vò nguẳn tpi nguyên trong níc, biõn nh-ỉ-ng lĩi thõ tõ bặn ngopi thpnh ®éng lùc, hay mét bé phẼn cha nòn kinh tồ quèc gia.Champa Ip mét trong nh-ỉ-ng quèc gia ®Ọu tiẽn é §«ng Nam , chbu linh hẽng cha qu, trxnh Én §é ho, tõ phÝa T©y. Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv C,c c d©n trạn b,n ®1lo Ến §é díi ,p lùc di d©n vp nh-ỉ-ng nguẳn líi to lín tõ th-mg m1!, ®-txm c,ch tiôn vò phÝa §«ng, n->i cã nh-ỉ-ng "®1lo vpng",Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv
“®1lo b1^' - chÝnh Ip vĩng ®1lo vp b,n ®1lo ẻ §«ng Nam Trặn con ®êng Ếy, vĩng ®Êt miòn Trung2Viồt Nam nguy nay - ®- trê thpnh mét trong nh-ỉ-ng ®Pa ®iQuan hõ gi-ỉ-a v-^ng quèc cae CHAMPA víi cs níc trong khu vùc (tò ®Qu ®ỏn thõ kù XV)Tõ thùc tiôn miòn Trung - ®XEc biồt tõ ®Cu thÊp kũ 90 cha thõ kú X Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xvh»m tiõn chiõm vĩng ®Êt thuéc l-nh thae phÝa Nam cha An Nam - lóc npy vÉn cBn díi ^ch thèng trp cha c,c triòu ®Ji Trung Hoa. Cã thó ®-a ra nhiòu giíl thiõt vò qu, trxnh bpnh tríng vò phÝa B3/4C cha c,c triòu ®xi Champa vpo buaei ®Ọu IPch sỏ cha hă. Champa nh c,c nguẳn sỏ liồu V|_1 ®ĩc phỌn ®«ng c,c Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xvsỏ gia chẺp nhẼn Ip ®- ®ĩc thpnh lẼp vpo n"m 192 th ®Pa ®iÓm mp ngpy nay cã lí lp vĩng ®Êt Thõa Thiên Huõ, víi t^n gái L©m Êp. Thêi ®iốm vng quèc ChamQuan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv
pa thpnh lÊp vp b3Zit ®Ọu qu, trxnh IPch sò cha mxnh, quèc gia Phỉ Nam ®- ®ìc thpnh lẼp víi Trung tàm cùa nó ở vào hạ lưu và vùng đong bang sông MekonQuan hõ gi-ỉ-a v-^ng quèc cae CHAMPA víi cs níc trong khu vùc (tò ®Qu ®ỏn thõ kù XV)Tõ thùc tiôn miòn Trung - ®XEc biồt tõ ®Cu thÊp kũ 90 cha thõ kú X Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xvhủ đô cua nó là Viadapura “Thành phố của những người săn bắn*’.2 v->ng quèc Phì* Nam ®ĩc coi Ip mét trong nh-ỉ-ng quèc gia Ên §é ho, ®Cu ti^n ẽ §«ng Nam Víi vP trÝ quan tráng cha mxnh, vng quèc2 G. Coedes3Phì* Nam ®- nhanh chãng v-m Pn chiõm lũnh vai trS trung t©m cha khu vùc, Ip mét v-mg quèc bión Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xvvp Ip "Trung t©m liên thõ giíi ®Ọu ti^n cha §«ng Nam /'3. Trong khollng thêi gian tõ ®Cu c«ng nguyên ®Õn khollng thõ kú VII, v->ng quèc Phĩ Nam víi S0Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv
C mxnh tréi vĩt nhê vpo sù ph^t trión th-mg m1! cha mxnh ®-thêng xuy^n mê c,c cuéc viôn chinh, bpnh tríng l-nh thae sang phÝa T©y vp phÝa §«ng. Nhê vẼQuan hõ gi-ỉ-a v-^ng quèc cae CHAMPA víi cs níc trong khu vùc (tò ®Qu ®ỏn thõ kù XV)Tõ thùc tiôn miòn Trung - ®XEc biồt tõ ®Cu thÊp kũ 90 cha thõ kú X Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xvc Champa míi thpnh lẼp ê phÝa B%c cha Phĩ Nam - ch%c ch%n cBn mang nhiòu dÊu Ên cha mét thêi kú X- héi tiòn Nhp níc, ®- kh«ng ®h tiòm lùc ®Ó bpnh tríng l-nh thae vp v-m xa vò phÝa Nam. Nhng víi tham văng cha mét quèc gia míi thpnh lÉp, còng nh nhu cỌu txm kiõm nh-ỉ-ng vĩng l-nh thae míi ®Ó mè mang d Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv©n c vp vĩng sHn xuÊt, C4C v->ng triòu Champa buéc phHi txm kiỏm mét híng bpnh tríng míi. Trong ®iÒu kiõn Êy, vĩng l-nh thae phÝa B3/4C cha v->ng quècQuan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv
Champa, còng Ip vĩng ®Êt NhÊt Nam cha ngêi Viồt - lóc npy cSn ®ang n»m díi sù cai trp cha c^c3 S.Yumio4triòu ®Ti phong kiõn Trung Hoa ®- trẽ thpnh môQuan hõ gi-ỉ-a v-^ng quèc cae CHAMPA víi cs níc trong khu vùc (tò ®Qu ®ỏn thõ kù XV)Tõ thùc tiôn miòn Trung - ®XEc biồt tõ ®Cu thÊp kũ 90 cha thõ kú X Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv s--mg tuyõt”, "c©y cá mìa ®«ng t->i tèt, bèn mĩa ®Òu ”n rau sèng" (Cùu §êng th, q.197, Ib). §ZEc biõt gq TrỌm cha L©m Êp ®ĩc ngêi Trung Quèc rÊt a thÝch vp ghi chĐp kh, t0 IĨI0: "Gq TrỌm, thae d©n dÉn ra ®Ó cÊt h»ng n m, môc n,t, nhng ruét vÉn cBn, bá vpo níc thx chxm, n^n gái Ip TrỌm h->ng, tho n- Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xvỉ-a Ip lo1! kh«ng chxm, kh«ng naei nặn gãi Ip sxn h->ng" (L--mg th). B-n cxnh TrỌm, Quõ cha L©m Êp lp "tho quõ th-rn, c©y măc thpnh ròng, khi trong khQuan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv
ãi IZEng...uèng quõ ®34c ®ỉo" (Thuù Kinh chó). Ngopi c,c l©m s1ln, L©m Ẻp cBn naei danh Ip xo nhiòu vpng, ®Õn n^i ngêi Trung Quèc phui thèt lân: "Níc Quan hõ gi-ỉ-a v-^ng quèc cae CHAMPA víi cs níc trong khu vùc (tò ®Qu ®ỏn thõ kù XV)Tõ thùc tiôn miòn Trung - ®XEc biồt tõ ®Cu thÊp kũ 90 cha thõ kú X Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv xa ®-biõt Ipm n«ng nghiõp trằng lóa. s,ch Thuũ kinh chó viõt: "Ngêi Tíng L©m (t0C ngêi vỉng L©m Êp) biõt cpy ®Õn nay ®- h->n 600 n"m. PhĐp ®èt rÉy ®Ó cpy trẳng còng nh ngêi Hoa. N-«i găi Ip bxch ®iÒn thx trẵng lóa tr3/4ng, thung 7 Ipm thx thung 10 lóa chÝn; n—«i găi Ip xÝch ®iÒn thx trâng lóa ®á, t Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xvh,ng 12 Ipm thx thung 4 lóa chÝn. Nh thô gái Ip lóa chÝn hai mĩa. CBn nh cá non níìy mỌm, mĩa mpng ®%p ®aei, lóa sím loa muén, th^ng npo còng tèt. CpyQuan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xv
bõa cpng nhiòu, thu lóa thx Ýt vx lóa chÝn mau vỀy. Gx0 kh«ng ra ngopi, níc thêng thiõu gx0. Kh«ng phlỉi ngÉu nhi^n mp vpo ®Cu thõ kũ XV, Trbnh Hop gQuan hõ gi-ỉ-a v-^ng quèc cae CHAMPA víi cs níc trong khu vùc (tò ®Qu ®ỏn thõ kù XV)Tõ thùc tiôn miòn Trung - ®XEc biồt tõ ®Cu thÊp kũ 90 cha thõ kú X Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xvèc ghi chĐp, ngêi CH'm cBn lÊy viõc bu«n bun, trao ®aei Ipm nghò chÝnh. TÊt nhPn ngêi Ch"m ®em nh-ỉ-ng tpi nguyân gipiu cã cha mxnh nh trỌm h-mg, vpng...®aei lẺy nh-ỉ-ng vỀt dông mp hã thiõu vp cỌn. Mp, TrỌm h-mg cha Champa "Ipi lo1! trỌm h->ng tèt6 Quan hệ giữa vương quốc cổ champa từ đầu đến thế kỷ xvQuan hõ gi-ỉ-a v-^ng quèc cae CHAMPA víi cs níc trong khu vùc (tò ®Qu ®ỏn thõ kù XV)Tõ thùc tiôn miòn Trung - ®XEc biồt tõ ®Cu thÊp kũ 90 cha thõ kú XGọi ngay
Chat zalo
Facebook