Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2
➤ Gửi thông báo lỗi ⚠️ Báo cáo tài liệu vi phạmNội dung chi tiết: Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2
Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2
Chương XIII_________________________________________________THỂ LOẠI VĂN HỌCMục tiêu:-Năm vững khối niệm thể loại và loại hình vân học cùng các nguyên Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 n tắc phân loại.-Hiểu tính chất và ý nghĩa cua thể loại vẵn học.I. KHÁI niêm thể loại văn học và sự phân chia thể loại văn hoc1. Khái niệm thể loạr văn họcThể loại văn văn học (người phương Tây gọi là genre, người Trung Quốc gọi là “thể tài**) là một hình thức chỉnh thể cùa tác phẩm văn học. Tác phẩ Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 m văn học nào cũng có một hình thể, có một “thề” cấu tạo, thể thức ngôn từ nhất định. Các hình thức cá biệt ấy hết sức đa dạng. Song giữa các tác phẩmGiáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2
khác biệt ấy lại thấy có những đặc điểm gần gũi nhau về ngón từ, hình tượng, cấu tạo, hình thành nên những “loại” nhất định. "Loại” đó là những nét tChương XIII_________________________________________________THỂ LOẠI VĂN HỌCMục tiêu:-Năm vững khối niệm thể loại và loại hình vân học cùng các nguyên Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 a các tác phẩm cụ thể, cá biệt, đa dạng. Trong mồi “loại” đó lại có thể chia ra các “tiểu loại nhỏ hơn”.Thể loại văn học hình thành trong quả trình lịch sử văn học cụ thể. Lúc đầu còn thô sơ, chưa trọn vẹn, qua quá trình vận dụng lặp đi lặp lại, các thể loại mới định hình và hoàn thiện, trở thành nh Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 ững mẫu mực nhất định. Các mảu mực đó một khi đã hình thành thì có tính ổn định và khuôn mẫu, được mọi người đến sau vận dụng vào sáng tác. Ví dụ thểGiáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2
thơ lục bát, song that lục bát manh nha từ thế kĩ XV nhưng phải đến giữa thế kỉ XVIII mới trở thành màu mực cổ điển. Truyện kể lịch sử bằng thơ xuất hChương XIII_________________________________________________THỂ LOẠI VĂN HỌCMục tiêu:-Năm vững khối niệm thể loại và loại hình vân học cùng các nguyên Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 tính khu vực rõ nét. Trong các thời đại có giao lưu, các thề loại lại có tính cộng đồng quốc tế. Trong các thể loại vănhọc, cảc thể loại giống nhau lại họp thành loại hình, ví như các loại hình tự sự, trữ tình, kịch... Trong phạm vi của mình các thể loại lại cũng rất đa dạng, chúng phân biệt nhau bă Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 ng các tiểu loại. Ví dụ trong thơ lại có thơ bốn chữ, năm chữ, sAu chữ, bày chữ, tám chữ v.v... Truyện thì cỏ truyện ngắn, truyện rất ngốn, truyện vừaGiáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2
, truyện dài.Mỗi thề loại tiêu biểu cho một hình thức giao tiếp với người đọc. Giao tiếp bằng thơ, bằng truyện, bằng kịch... là hoàn toàn khác nhau. KChương XIII_________________________________________________THỂ LOẠI VĂN HỌCMục tiêu:-Năm vững khối niệm thể loại và loại hình vân học cùng các nguyên Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 nội dung và hình thửc giao tiếp đặc trưng của tác phẩm, giúp cho người đọc lựa chọn. Ví dụ: Epghêni Ỏnêghin - Tiểu thuyết bàng thơ, Con trảu - Tiểu thuyết, Tháng ba ỏ Táy Nguyên - Kí sự, Những người dì tới biển - Trường ca, Người đàn bà ngồi đan - Thơ, Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành - Truyện Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 ngắn. Hoặc xa xưa hơn, tên thể loại trở thành một bộ phận không tách rời của tên tốc phẩm: Bình Ngô đại cáo, Bạch Dằng giang phú, Vản tẽ'nghĩa sĩ cẩnGiáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2
Giuộc, Truyển kì mạn lục, Hoàng Lể nhất thống chí, Truyện Hoa tiên, Chình phụ ngâm, Tam quốc diễn nghĩa... Ở đây, nói tối thể loại là nói tới một cácChương XIII_________________________________________________THỂ LOẠI VĂN HỌCMục tiêu:-Năm vững khối niệm thể loại và loại hình vân học cùng các nguyên Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 giao tiếp văn học, hình thành trên cơ sò sự lặp lại có quy luột của các yếu tố tác phẩm. Đó cũng là cơ sờ để người ta tiến hành phân loại tác phẩm. Nhưng thể loại tác phẩm không giàn đơn chì là loại hình và lặp lại. Bản chất cùa sáng tạo nghệ thuật là tính độc đáo không lặp lại. Sự vận động, cuộc số Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 ng cũng luôn luôn sàn sinh và làm biến động các giới hạn phản ánh, đổi mỏi các kênh giao tiếp và lồm cho chúng tác động vAo nhau, đan bện vào nhau troGiáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2
ng các tốc phẩm nghộ thuật độc đáo. Vì vộy, đôì với từng tác phẩm văn học cụ thể có tầm cỡ, thể loại là toàn bộ các phương thức tổ chức, phàn ánh và gChương XIII_________________________________________________THỂ LOẠI VĂN HỌCMục tiêu:-Năm vững khối niệm thể loại và loại hình vân học cùng các nguyên Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 giới và cả cùa vân học. Sự phồn loại thể loại, cùng như phân loại để tài, chù để. cảm hứng, nhân vật, phán loại kết cấu, phân loại lời ván, dầu quan trọng đến đâu cũng chì là vấn để có tính thử hai, có tính ước lệ, nhằm hệ thống hoấ các sự vật bể bộn.Vấn đề có tính thử nhất ờ đây là hình thức tồn tạ Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 i chĩnh thể của tác phẩm. Một hình thức như vậy trên thực tế đa dạng hơn bất cử hệ thông phân loại nào. Người sáng tác, khi xây dựng tác phẩm, không gGiáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2
iàn đơn là làm cho tác phẩm của mình giông với các mẫu mực có trước.Khi sáng tác E^ghènì Ỗnéghìn, Puskin đốì lập với tiểu thuyết tình cảm chủ nghĩa màChương XIII_________________________________________________THỂ LOẠI VĂN HỌCMục tiêu:-Năm vững khối niệm thể loại và loại hình vân học cùng các nguyên Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 L. Tolstoi phân biệt nó vói truyền thông tiểu thuyết châu Âu. ông nói: "Chiến tranh và hoà bình là gì? Đó không phải là tiểu thuyết, càng không phải là trường ca, càng khồng phài biên niên lịch sù. Chiến tranh và hoả bình là cái mà tác giả muôn và có thế diẽn đạt trong hình thức như nó đã được thể h Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 iện”íl). Rõ ràng, muốn nhận thức đặc điểm thể loại cùa một tác phẩm có giá trị, người ta phải có tri thức về các quy luật lặp lại của thể loại.1.2. ThGiáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2
ể loại và tên gọi thể loạiQuan sát mối quan hệ giữa thể loại và tên gọi thể loại trong nghiên cứu và trong thực tiễn thường thày những hiện tượng so lChương XIII_________________________________________________THỂ LOẠI VĂN HỌCMục tiêu:-Năm vững khối niệm thể loại và loại hình vân học cùng các nguyên Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 thuyết” như gọi Anna Carênina; Gogol gọi Những linh hồn chét là “trường ca“ (poema); Gorki gọi Cuộc đời Clìm Xamghin dài gần nghìn trang và cà Người mẹ là “truyện vừa" (povest), trong khi người ta vẫn gọi là tiểu thuyết. Người Việt Nam hiộn nay hầu như không sử dụng tên gọi truyện vừa, mà chì phân Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 biệt gọi truyện ngắn và tiểu thuyết (gồm truyện dài và truyện vừa như Con trâu, Đất nước đứng lên), trong khi đó, người Trung Quốc gọi chung tất cả trGiáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2
uyện ngắn, truyện dài, truyện vừa là “tiểu thuyết" và phân biệt “đoản thiên tiểu thuyết” và “trung thiên tiểu thuyết”. Ngươi Pháp thì dùng “tiểu thuyếChương XIII_________________________________________________THỂ LOẠI VĂN HỌCMục tiêu:-Năm vững khối niệm thể loại và loại hình vân học cùng các nguyên Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 ". Người Anh gọi “tiểu thuyết" (romances) là các truyện tự sự mang nội dung(1) L. Tolstoi. Toàn tập, T. 16. NXB Viộn Hồn lâm khoa học Liên xỏ. Mâtxcơva, 1955, tr.7 (tiếng Nga).phiêu lưu. lãng mạn, côn các truyện sinh hoạt thế sự có tính chốt hiện thực chủ nghĩa thì gọi là “novels”.Sự so le nói trên Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 là do truyền thống lịch sử tạo nên và một phần do ý thức tác giả tạo ra nhằm nhấn mạnh một khía cạnh nào đó của tác phẩm. Truyổn thống lịch sủ và ý địGiáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2
nh tác giả cần được tôn trọng. Bồi vì các tôn gọi ấy tổn tại trong thực tế. Nhưng đề nhận thức thể loại một cách khoa học, cần đi sâu vAo thực chất thChương XIII_________________________________________________THỂ LOẠI VĂN HỌCMục tiêu:-Năm vững khối niệm thể loại và loại hình vân học cùng các nguyên Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 ận ra sự vận động của thể loại cũng như đặc sắc độc đáo của hệ thông thể loại trong từng giai đoạn của văn hục dân tộc.3. Sự phân chia loại hỉnh vả thể loạiSáng tác văn học hết sức đa dạng, phong phú, vì thế để thường thức nghiên cứu, phê bình, nắm bát các quy luật của văn học, người ta có nhu cầu p Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 hân loại các thè loại cùa tác phẩm văn học. Đó là một công việc vì hai nguyên nhân. Một là bản thân thể loại rất phức tạp và hai là có nhiều cách phânGiáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2
loại khác nhau.Các thể loại văn học đã nhiều lại luôn ồ trong sự vân động, thay đổi, pha trộn vào nhau. Trong tiến trình đời sống, một số thể loại doChương XIII_________________________________________________THỂ LOẠI VĂN HỌCMục tiêu:-Năm vững khối niệm thể loại và loại hình vân học cùng các nguyên Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 ất nhiều. Phân loại về ngôn ngữ, vế phương thức cấu tạo hình tượng, VG dung lượng dài ngán. Các tiêu chí làm cho việc phôn loại không khỏi chồng chéo, và nhìn chung sự phân loại chỉ có thể mang tính chất tương đối mà thôi.Cho đến nay phổ biến vẫn tồn tại “cách chia ba” và "cách chia bốn”. Cách chia Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 ba có từ thòi cổ đại, từ thời Aristote, văn học dược chia làm ba loại theo phương thức, phương tiện biểu đạt cùa chúng: tự sự, trữ tình, kịch. Cách chGiáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2
ia bốn xuâ't hiện muộn hơn, chia vàn học làm bôn loại: thơ ca, tiểu thuyết, kịch, ki (tản văn). Sau đầy 6Õ nói rỗ vé hai cốch chia này.ờ văn học phươnChương XIII_________________________________________________THỂ LOẠI VĂN HỌCMục tiêu:-Năm vững khối niệm thể loại và loại hình vân học cùng các nguyên Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 h và kịch. Do thực tê' đó Aristote dựavào nguyên tắc mô phỏng (bắt-chước), tìm ra các phiíơng tiện mô phỏng làm tiêu chí phân loại. Ông viết: “Cổ thê mô phỏng bảng cùng một phương tiện và cùng một đối tượng bàng cách kể vế một sự kiộn như về một cái gì tách biệt vởi mình như Homère đA làm. hoặc là n Giáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2 gười mõ phòng tự nói về mình mà không thay đồi ngôi nhân xưng, hoặc là trình bầy tất cả các nhân vật được mô phỏng bàng động tác và hoạt động của chúnGiáo trình Lý luận văn học (Tập 2): Phần 2
g”. Như vậy là ông mờ đầu chia làm ba loại: tự sự, trừ tình, kịch 0>. Sau Aristote nhiều nhà li luận khác văn kế thừa cách chia ba, mặc dù tiêu chí phGọi ngay
Chat zalo
Facebook