Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2)
➤ Gửi thông báo lỗi ⚠️ Báo cáo tài liệu vi phạmNội dung chi tiết: Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2)
Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2)
279Chương IVLÀHG HÃ UÀ CÁC THIẾT CHẾ Tự QUẢH CỦA HGƯỜIUIỆT ử HAITI BỘ, I- VÀI NÉT VÉ LÀNG XÃ NGƯỜI VIỆT VA CÁC HÌNH THỨC Tự QUẢN CÙA NGƯỜI VIỆT1Vài né Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) ét về làng xã người ViệtTrong nghiên cứu về Việt Nam, vấn để làng - xà của người Việt sớm được quan tâm với nhiểu phát hiện, khám phá thú vị, bên cạnh không ít thách thức cà về khung lý thuyết và thực tiễn. Thật khó có thề xác định một mô thức chung cho làng xã người Việt, ngay cà đối với tùng khu v Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) ực Bấc Bộ, Trung Bộ, Nam Bộ, cùng nhũ cà nước nói chung, bởi tính đa nguyên và đa dạng cùa thực thê’ này. Tuy vậy, những kết quà nghiên cứu trong nhiềTìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2)
u năm qua của các thế hệ nhà khoa học trong nước và ngoài nước đà có thể mang lại nhừng hiểu biết nhất định về làng xà người Việt1.1Trong trường hợp n279Chương IVLÀHG HÃ UÀ CÁC THIẾT CHẾ Tự QUẢH CỦA HGƯỜIUIỆT ử HAITI BỘ, I- VÀI NÉT VÉ LÀNG XÃ NGƯỜI VIỆT VA CÁC HÌNH THỨC Tự QUẢN CÙA NGƯỜI VIỆT1Vài né Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) âng xã của người Việt ờ Bấc Bộ, còn các cóng trinh nghiên cứu về làng xã người Việt ờ Trung Bộ và Nam Bộ háu như vẫn chì là nghiên cúìi trường hợp, chưa có những còng trình có tinh khái quát cao và mang tinh tổng kết. Bời vậy, làng xả người Việt nói chung, làng xã người Việt ờ Bấc Bộ nói riêng, được Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) trình bày ờ đây với hàm nghĩa của một mô hình tổ chức, được phác dựng nhầm tạo một mò hình cơ sở, hay là một “già thuyết làm việc” đế xây dựng nén tàTìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2)
ng tri thức chung cho nhung tiếp cận dối với làng xả người Việt ờ Nam Bộ, đống thời cùng là đối tượng đế tham chiếu, so sánh trong quã trinh tìm hiểu,279Chương IVLÀHG HÃ UÀ CÁC THIẾT CHẾ Tự QUẢH CỦA HGƯỜIUIỆT ử HAITI BỘ, I- VÀI NÉT VÉ LÀNG XÃ NGƯỜI VIỆT VA CÁC HÌNH THỨC Tự QUẢN CÙA NGƯỜI VIỆT1Vài né Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) hông tách rời cùa làng xã người Việt nói chung.280 VÙNG ĐẤT NAM BỘ VIII THIẾT CHẾ QUẢN LÝ XÀ HỘITheo nhà dân tộc học Trần Từ (tức Nguyễn Đức Từ Chi), “Làng” (r®) là một từ thuần Việt, một chừ Nôm, chỉ đơn vị tụ cù hoàn chỉnh có quy mô nhỏ nhất của người nông dân; còn “Xã” (li) là một tu Hán Việt có Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) gốc Hán (Trung Quốc), chỉ đơn vị hành chính cấp thấp nhất ở các vùng nông thôn Việt Nam. Trên khu vực đống băng và trung du Bắc Bộ, tùy từng trường hợTìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2)
p cụ thê' mà xà của người Việt có thể bao gồm từ một làng cho đến nhiều làng. Được tích hợp vào xà, làng trở thành yếu tố cấu thành cùa một dơn vị hàn279Chương IVLÀHG HÃ UÀ CÁC THIẾT CHẾ Tự QUẢH CỦA HGƯỜIUIỆT ử HAITI BỘ, I- VÀI NÉT VÉ LÀNG XÃ NGƯỜI VIỆT VA CÁC HÌNH THỨC Tự QUẢN CÙA NGƯỜI VIỆT1Vài né Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) c nhau, trong dó “làng” thường được SU dụng trong ngôn ngu thông thường với hàm nghĩa tình cảm, còn “thôn” biểu thị ý nghía mang nặng tính chất hành chính1.Với tư cách một cáp hành chính, khi xà chi góm một làng (hay một làng trở thành một đơn vị hành chính cấp xã) thì thường được gọi là kết cấu “nh Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) ất xã nhất thôn”. Trong trường hợp này, trên bi ký và các văn bản hành chính, tên các làng đó thường được gấn với khái niệm “xà”. Ví dụ, vào cuối thếTìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2)
kỷ XIX, làng Đào Thục trở thành một đơn vị hành chính cấp xà (tức xà Đào Thục, tống Xuân Nộn, huyện Đông Anh, phủ Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, nay thuộc xã 279Chương IVLÀHG HÃ UÀ CÁC THIẾT CHẾ Tự QUẢH CỦA HGƯỜIUIỆT ử HAITI BỘ, I- VÀI NÉT VÉ LÀNG XÃ NGƯỜI VIỆT VA CÁC HÌNH THỨC Tự QUẢN CÙA NGƯỜI VIỆT1Vài né Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) làng (hay nhiều làng được tập hợp, tố chức lại thành một đơn vị hành chính cấp xà) thì thường được gọi là kết cấu “nhất xà nhị tam thôn”. Khi đó, trong bi ký và các văn bàn hành chính, tu “làng” được thay bằng tu “thôn” và được đặt đứng phía sau tìi “xà”. Ví dụ, cùng ở cuối thế kỷ XIX, xà Thư Lâm ( Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) thuộc tồng Xuân Nộn, huyện Đòng Anh, phủ Tu Sơn, tinh Bác Ninh, nay thuộc xà Thụy Lâm, huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội) gồm 41. Xem Trán Từ: Cơ cứu tTìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2)
ổ chức của làng Việt cổ truyền ờ Bác Bộ, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1984, tr.135.CHƯƠNG IV: LÀNG XÀ VÀ CẤC THIẾT CHẾĩự QUÀN...ỉ 281làng là Cồ Miếu,279Chương IVLÀHG HÃ UÀ CÁC THIẾT CHẾ Tự QUẢH CỦA HGƯỜIUIỆT ử HAITI BỘ, I- VÀI NÉT VÉ LÀNG XÃ NGƯỜI VIỆT VA CÁC HÌNH THỨC Tự QUẢN CÙA NGƯỜI VIỆT1Vài né Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) ểu Khê sè ghi là “Thư Lâm xã, Biếu Khê thôn tục lệ”...Như vậy, làng đổng nhất với thôn trong cà hai trường hợp “nhất xã nhất thôn” và “nhất xà nhị tam thôn”. Nói cách khác, tu thôn trong các văn bàn Hán Nòm chỉ một làng truyền thống được nhà nước lắp ghép thành đơn vị hành chính cơ sở (xà) mà số làn Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) g được tích hợp tùy tung vùng và từng giai đoạn lịch sử nhất định.Từ thuở các Vua Hùng dựng nước buổi sơ khai đến kỳ nguyên nhà nước độc lập tự chủ tuTìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2)
thế kỹ X với các vương triều Ngô (939-965), Đinh (968-980), Tiến Lê (980-1009), Lý (1009-1225), Trấn (1226-1400), Hổ (1400-1407), Lé Sơ (1428-1527), 279Chương IVLÀHG HÃ UÀ CÁC THIẾT CHẾ Tự QUẢH CỦA HGƯỜIUIỆT ử HAITI BỘ, I- VÀI NÉT VÉ LÀNG XÃ NGƯỜI VIỆT VA CÁC HÌNH THỨC Tự QUẢN CÙA NGƯỜI VIỆT1Vài né Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) àm cả về kinh tế, hành chính và văn hóa. Tuy nhiên, vai trò và chức năng cùa các làng xã người Việt không phải khi nào cùng được phát huy hoặc đề cao. Tiếm năng của các làng xà được khai thác tùy thuộc rất nhiều vào năng lực nội tại của bàn thân làng xã và mức độ đóng thuận giừa người dân làng xà vớ Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) i chính sách của chính quyển nhà nước đương thời. Mặt khác, hiệu quà khai thác tiềm năng các làng xà còn phụ thuộc rất nhiều vào tính chất của chính qTìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2)
uyển nhà nước, với sự khác biệt rò rệt giừii chính quyến nhà nước cùa quốc gia thời kỳ độc lập tự chủ so với thời kỳ bị đô hộ bởi các thế lực ngoại ba279Chương IVLÀHG HÃ UÀ CÁC THIẾT CHẾ Tự QUẢH CỦA HGƯỜIUIỆT ử HAITI BỘ, I- VÀI NÉT VÉ LÀNG XÃ NGƯỜI VIỆT VA CÁC HÌNH THỨC Tự QUẢN CÙA NGƯỜI VIỆT1Vài né Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) t của làng Việt và dế cao khái niệm “cộng dồng làng xà”. Điếu dó đà dẫn tới việc mô tả làng xã như một cộng đồng đóng kín, mang tính hướng nội và dược định hướng sâu sắc bời truyền thống. Ở đó, mỗi282 VÙNG ĐẤT NAM Bộ VIII THIẾT CHẾ QUẢN LÝ XÃ HÔIngười dân đểu cố gắng “hòa nhập với cộng đóng” hay “gắ Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) n bó với cộng đổng”. Bởi vậy, cơ cấu xà hội của làng được coi như là một tập thể hoàn hảo có nhùng chúc năng kỳ diệu, nơi mà tư cách đạo đúc cùa cộngTìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2)
đổng thay thế cho mòi cá nhân trong làng1. Do vậy, tính cộng đóng của làng xà người Việt được lý tường hóa, và thể chế làng xả thường được mô tà như l279Chương IVLÀHG HÃ UÀ CÁC THIẾT CHẾ Tự QUẢH CỦA HGƯỜIUIỆT ử HAITI BỘ, I- VÀI NÉT VÉ LÀNG XÃ NGƯỜI VIỆT VA CÁC HÌNH THỨC Tự QUẢN CÙA NGƯỜI VIỆT1Vài né Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) ùng như nhung nguy cơ tiếm ẩn khác bị lờ đi, dấn dần đến sự rạn nứt, thậm chí đổ vờ của tự thân quan niệm này. Cuối cùng, chính vì làng được coi là khép kín và tự trị nên mối quan hệ làng - nước chỉ dung lại ờ ba nghĩa vụ cơ bàn là thuế, dân công và quân dịch, còn lại hầu như coi làng Việt thoát ra Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) khỏi những can thiệp cùa nhà nước.Tuy nhiên, quan niệm nêu trên về làng xà người Việt ngày càng tỏ ra thiếu chân thực. Các nghiên cứu về làng xà hiệnTìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2)
nay, nhất là nhiêu công trình nghiên cứu theo hướng Nhân học cùa các học già nước ngoài được tiến hành tu sau Đổi mới, đà dem lại những nhận định mới 279Chương IVLÀHG HÃ UÀ CÁC THIẾT CHẾ Tự QUẢH CỦA HGƯỜIUIỆT ử HAITI BỘ, I- VÀI NÉT VÉ LÀNG XÃ NGƯỜI VIỆT VA CÁC HÌNH THỨC Tự QUẢN CÙA NGƯỜI VIỆT1Vài né Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) nói chung thực ra luôn cởi nìờ và phóng khoáng hơn nhiều so với quan niệm cũ trước đây2. Theo đó, làng xà không phải là một thực thế gắn kết hoàn toàn và thụ dộng trong mối1Xem Philippe Papin, Olivier Tessier (Chù biên): Làng ở vùng châu thổ sông Hóng: văn đẽ còn bò ngỏ, Trung tâm Khoa học xã hội v Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) à Nhãn văn quốc gia, Hà Nội, 2002, tr.21.2Xem John Kleinen: Làng Việt đối diện tương lai, hối sinh quá khứ, Nxb. Đà Năng, 2007; Philippe Papin, OlivieTìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2)
r Tessier (Chủ biên): Làng ở vùng châu thổ sông Hóng: vấn đề còn bõ ngó, sđdỳ Hy V. Lương: Revolution in the Village: Tradition and Transformation in 279Chương IVLÀHG HÃ UÀ CÁC THIẾT CHẾ Tự QUẢH CỦA HGƯỜIUIỆT ử HAITI BỘ, I- VÀI NÉT VÉ LÀNG XÃ NGƯỜI VIỆT VA CÁC HÌNH THỨC Tự QUẢN CÙA NGƯỜI VIỆT1Vài né Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) ress, 2005.CHƯƠNG IV: LÀNG XĂ VÀ CẮC ĨHIẾĨ CHẾ ĩự QUÀN... '• 283quan hệ với nhà nước. Ngược lại, bên trong mỏi làng xà đểu có những biểu hiện cùa dời sống chính Irị dầy biến dộng, ờ dó có sự tương tác, đống thuận và cà những xung đột giữa các lực lượng, tó chức xà hội. Cơ cấu làng xà trải qua nhiêu Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) biến đối và luôn cỏ sức phàn kháng đối với những dc dọa lừ cả bên trong lần bên ngoài. Khi trình bày quan điểm này, qua các nghiên cứu công phu về lànTìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2)
g xà người Việt ờ đóng bàng châu thó sông Hóng, nhóm các tác giả Philippe Papin, Olivier Tessier và cộng sự cho rằng: “Làng là một cộng dóng dược hình279Chương IVLÀHG HÃ UÀ CÁC THIẾT CHẾ Tự QUẢH CỦA HGƯỜIUIỆT ử HAITI BỘ, I- VÀI NÉT VÉ LÀNG XÃ NGƯỜI VIỆT VA CÁC HÌNH THỨC Tự QUẢN CÙA NGƯỜI VIỆT1Vài né Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) ùa “làng” thay dổi tùy thuộc vào hoàn cành, cơ cấu xã hội, chính trị, kinh tế và tôn giáo cùng như vào lợi ích của mói cá nhân”1. Chia sẻ quan điểm với các tác già Làng ờ vùng cháu thó sông Hống: vấn để còn bỏ ngỏ, trong luận án tiến sì nghiên cứu về làng xà Việt Nam của mình, John Kleinen cũng nhấn Tìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2) mạnh đến “sức mạnh nội lực” của cơ cấu làng xà khi cho rằng: “Làng Việt Nam truyền thống không phải là những cộng đống tự nhiên, bền vùng và có tínhTìm hiểu Vùng đất Nam Bộ - Tập 8: Thiết chế quản lý xã hội (Phần 2)
chất tương hỗ lẫn nhau, nơi mà cộng dồng và khu vực chổng chéo lên nhau. Thay vào dó, nó khá giống nhung thế giới thu nhỏ có tổ chức, cùng chịu sự deGọi ngay
Chat zalo
Facebook